Uṣfûr Mine’ş-Şarḳ, Şarkın Serçesi; bir devir romanı. Tevfîk el-Hakîm, 1938 yılında Paris’te yazdığı bu romanda, yirmili yaşlarında bir Mısırlı gencin gözünden Doğu-Batı mukayesesi yapıyor. Otobiyografik özellikler de içeren romanın omurgasını Doğu-Batı zıtlığı oluşturuyor.

Yazıldığı yıllarda Avrupa edebiyatı düzeyindeki birinci romanlardan biri olarak bedellendirilen Şark’ın Serçesi; Fransa başta olmak üzere Batı’nın yaşadığı çağdaşlaşma kaynaklı buhranı ve uzun yıllar süren işgal ve sömürge uygulamalarının Doğu kültüründe sebebiyet verdiği yozlaşmayı gözler önüne seriyor.

1900’lü yılların başlarında Mısır’da dünyaya gelen Tevfîk el-Hakîm, birinci gençlik yıllarında İngilizlerin Mısır’ı işgaline şahitlik eder. Annesinin tesiriyle edebiyata bilhassa de tiyatroya ilgi duyan lise öğrencisi el-Hakîm, birinci tiyatro yapıtını 1919 yılında kaleme alır.

Bu oyununu sahnelemek için günümüzde Mısır’ın birinci tiyatrolarından biri kabul edilen Tevfîk el- Hakîm Tiyatrosu’nun çekirdeğini oluşturacak küçük topluluk meydana getirir.

El-Hakîm, babasının ısrarı sonucunda üniversitede hukuk eğitimi alsa da edebiyatla ve tiyatroyla ilgilenmeyi sürdürür. Hukuk doktorası yapmak için gittiği Paris’te Fransızca öğrenir ve bir yandan Fransız kültürünü incelerken öte yandan tiyatro tenkitleri okumaya başlar.

Sayfa: 152

GERÇEK KÜLTÜRÜN KAYNAKLARI

Günümüzde çokları tarafından Mısır tiyatrosunun kurucusu kabul edilen Tevfîk el- Hakîm Fransa’da kaldığı müddet boyunca Shakespeare, Goethe, Maeterlinck, İbsen ve Pirandello’nun oyunlarını takip eder.

1927’de, Batı’yı tanımış lakin doktorasını yarım bırakmış olarak ülkesine döner. Müelliflik macerasının “Gerçek kültürün kaynaklarından içebildiği Avrupa’ya ulaşmasından sonra başladığını” söyleyen Tevfîk el-Hakîm’in bu tarihten on yıl kadar sonra kaleme aldığı, öğrencilik yıllarında edindiği izlenimleri de içeren Şark’ın Serçesi; Doğu’yu seven ve Batı’yı anlamak isteyen bir gencin öyküsünü mevzu edinmektedir.

Tevfîk El-Hakim

ROMANA DAİR…

Roman yağmurlu bir Paris gününde, Comedie Française Meydanı’nda başlar. Sağanak yağmura aldırış etmeksizin Şiirin Prensi Alfred de Musset’nin heykelinin önünde dikilen genç adam, heykelin kuralındaki cümleyi kendi kendine tekrarlamaktadır; “Bizi büyük yapan fakat büyük acılardır.” Batı’da acıyı tanıyan ve onun olgunlaştırıcı bir öğretmen olarak takdir edenlerin varlığı karşısında şaşkındır.

Duyduğu her cümleyi, şahit olduğu olayları, koridorlarında dolaştığı yapıları Doğu’nun lügatine çeviri eden bu delikanlı, bize kitap boyunca eşlik edecek olan Muhsin’den diğeri değildir.