İttihatçıların kara kutusu sayılan Eyüp Sabri Bey’in prototipsini anlatan kapsamlı kitap
Osmanlı’da birinci evvel bilinmeyen bir örgüt olarak faaliyet yürüten İttihat ve Terakki, daha sonra yavaş yavaş başını çıkartmaya başladı. Osmanlı’yı savaşa sokan, darbeler yapan cinayetler işleyen İttihat ve Terakki’yi derinlemesine öğrenmek için size şahane bir kitap öneriyoruz.
Edebiyat dışı okumalar yapmak isteyen kitapseverlerin keyifle okuyacağı bu çalışmada, yakın tarihimize damga vuran İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni daha yakından tanıyacaksınız. Günümüzde bile faaliyetleri hala tartışılan bu partinin anatomisini okuyun.
1889 yılında kurulan İttihat ve Terakki Fırkası, Türk demokrasi tarihinin birinci siyasi partisiydi; II. Meşrutiyet’in ilanına önayak oldu ve 1908-1918 yılları ortasında kısa kesintilerle devleti yönetti. Yapılan birinci seçimlerde özgürlükleri genişletmeyi vadederek iktidara geldi.
Tarihçi muharrir Talha Burak Ünlü İttihat ve Terakki’nin kıymetli üyelerinin şimdiye kadar çalışılmamış hayat öykülerini yazmaya devam ediyor.
Bu çalışmanın konusu olan Eyüp Sabri Bey, 1897 Türk-Yunan Harbi’nde savaşmış, Osmanlı ordusunda kolağası rütbesine kadar yükselecek bir askerdir.
İSYANI BASTIRAN HAREKET ORDUSU
1907’de İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katılmış, 1908 Temmuz ayında Makedonya’da Kanun-ı Esasi’nin tekrar yürürlüğe konulması ve Meclis-i Mebusan’ın açılması talebiyle dağa çıkarak “Ohri Ulusal Alayları”nı kurmuş; kendisi üzere Sultan II. Abdülhamid yönetimine isyan eden Resneli Niyazi Bey ile güçlerini birleştirerek faaliyetlerine devam etmiştir.
Mülâzım Atıf Bey tarafından vurulan Şemsi Paşa’nın yerine gönderilen Müşir Osman Paşa’yı Resneli Niyazi ile birlikte dağa kaldıran Eyüp Sabri Bey, II. Meşrutiyet’in ilanını sağlayan son halkayı teşkil edecektir; Sultan Abdülhamid bu atılım sayesinde çaresiz kalarak meclisi açacaktır.
1909’da 31 Mart İsyanı’nı bastıran Hareket Ordusu ile İstanbul’a gelen Eyüp Sabri Bey, 1910 yılında Osmanlı ordusundan istifa etse de 1912’de cereyan eden Balkan Savaşlarında sivil olarak fiilen uğraş edecektir.
BİR SÜRGÜN YERİ: MALTA…
İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Merkez-i Umumisinde yıllarca misyon yapan Eyüp Sabri Bey, 1914’te Teşkilat-ı Mahsusa çatısı altında yaptığı seyahatte Arnavutluk’a giderken Adriyatik’te Fransızlar tarafından yakalanarak Malta’ya sürgün edilecek, 1918’e kadar esaret hayatı yaşayacaktır.
Millî Çaba devrinde Mustafa Kemal Paşa’nın yanında yer alan Eyüp Sabri Bey, Yeşil Ordu Cemiyeti’nin ve Atatürk’ün buyruğuyla kurulan Türkiye Komünist Fırkası’nın kurucuları ortasında yer alır.
İlk TBMM’de Eskişehir Mebusu olarak misyon yapan Eyüp Sabri Bey 1923’te meclis dışı kalır ve akabinde İzmir Suikastı davasında İstiklâl Mahkemesinde yargılanır ancak ceza almaz. TBMM5., 6. ve 7. periyotlarda Çorum, 8. Devirde Erzurum Milletvekili olarak çalışan Eyüp Sabri Akgöl, 1950 yılında vefat eder ve öbür birtakım değerli İttihatçılar üzere Hürriyet-i Ebediye’ye gömülür.
BİR PARTİNİN ANATOMİSİ
Birleşme ve İlerleme (yükselme) manasına gelen İttihat ve Terakki, Osmanlı İmparatorluğu’nun içinde bulunduğu siyasi kriz ve çalkantılar, Balkan savaşlarında ordunun siyasete karışarak kelam sahibi olmak istemesi sonucu Osmanlı devleti bu savaşta yenildi ve kıymetli toprak kaybına uğradı.
1876 yılında ilan edilen Kânûn-ı Aslı, (Osmanlı Devleti’nin birinci ve son anayasası) 1877 – 78 Osmanlı Rus savaşında Padişah Abdülhamit tarafından askıya alındı. Yeşilköy’e kadar gelen Rus ordusu karşısında fazla varlık gösteremeyen Osmanlı İmparatorluğu, savaşta yenilen taraf oldu.
Tarihçi ve müellif Talha Burak Ünlü
SÜRGÜNE YOLLANAN PADİŞAH
Padişah Abdülhamid, Osmanlı – Rus savaşını mazeret ederek Meclis’i süresiz feshetti. Bilhassa basına uyguladığı sansür devrin aydınları tarafından çok eleştirildi. Kendisine muhalif gördüğü gazetecileri ve müellifleri sürgüne yolladı. Böylelikle 33 yıl ülkeyi baskı altında yöneterek iktidarını sürdürdü. Uzun süren bu saltanat bir darbeyle son bulacak ve kendisi sürgüne yollanacaktı daha sonra.
