Başkent değiştiren ülkeler: Son yıllarda artış yaşanıyor
Son yıllarda, dünya genelinde başşehir taşıma kararı alan ülkelerin sayısı süratle artıyor.
Geleneksel olarak siyasi ve idari sebeplerle alınan bu kararlar, günümüzde nüfus artışı, çevresel sıkıntılar ve ekonomik gereklilikler üzere daha karmaşık münasebetlere dayanıyor.
İRAN BAŞŞEHRİNİ TAŞIMAYI DÜŞÜNÜYOR
İran da bu değişim sürecine katılan son ülkelerden biri oldu.
Hükümet Sözcüsü Fatma Muhacerani, Tahran’ın süratli artan nüfusu ve altyapı problemleri nedeniyle yeni bir başşehir inşa edileceğini ve bu kentin ülkenin güneyindeki Mekran bölgesinde olacağını açıkladı.
İran’ın bu kararı, dünyada başşehrini taşıyan başka ülkelerin münasebetlerine paralel bir tablo sunuyor.
Mısır, Endonezya, Güney Kore üzere ülkeler de başkentlerini nüfus baskısını hafifletmek, doğal afetlerden korunmak ya da ekonomik faaliyetleri daha istikrarlı dağıtmak gayesiyle taşıma kararı aldı.
Geçmişte ise Brezilya, Pakistan, Kazakistan, Myanmar ve Malavi üzere ülkeler, farklı nedenlerle yeni başşehirler inşa ederek bu tarihi değişimlere öncülük etti.
MISIR’IN YENİ ‘İDARİ BAŞKENTİ’
Mısır’ın başşehri Kahire, dünyadaki en kalabalık kentlerden biri. Yıl 2050’ye geldiğinde, bu megakent nüfusunun 40 milyonu bulması bekleniyor.
Her yıl milyonlarca insanın yaşadığı bu metropolde, trafik sıkışıklığı ve nüfus artışı adeta iç içe geçmiş durumda.
Ancak, Mısır hükümeti bu meselelere tahlil bulmak gayesiyle 2015 yılında yeni bir başşehir inşa etmeye başladı.
YENİ BİR FİNANS AĞI KURULUYOR
“Yeni İdari Başkent” ismi verilen bu kent, hükümet binalarını, büyükelçilikleri ve finansal kurumları barındıracak halde planlanıyor.
Kahire’nin yükünü hafifletmeyi amaçlayan bu atılım, tıpkı vakitte ülkenin ekonomik ömrünü tekrar şekillendirecek üzere görünüyor.
ENDONEZYA’NIN JAKARTA’DAN NUSANTARA’YA GÖÇÜ
Endonezya, dünyanın en kalabalık ülkelerinden biri. Sırf Jakarta, ülkenin en büyük kenti, 30 milyondan fazla insanı barındırıyor.
Ancak Jakarta, doğal felaketlerle boğuşan bir kent.
Özellikle sel baskınları ve iklim değişikliğinin tesiriyle, kent gelecekte deniz düzeyinin altına düşme riskiyle karşı karşıya.
YAKINDA TAMAMLANMASI BEKLENİYOR
Endonezya hükümeti, bu yüzden başşehrini Borneo Adası’ndaki Nusantara kentine taşımaya karar verdi.
2019’da başlayan planlama süreci, pandeminin tesiriyle gecikmiş olsa da yakında tamamlanması bekleniyor.
Jakarta, felaketsiz bir geleceğe gerçek bu yolla adım atmayı hedefliyor.
SEUL’ÜN YÜKÜ
Güney Kore, başşehrini taşımaya karar veren bir diğer ülke.
2003 yılında başlatılan Sejong’a taşınma süreci, 2007’de fiilen başladı.
Hükümet binalarının büyük kısmı Sejong’a taşınırken, yalnızca Cumhurbaşkanlığı ve Ulusal Meclis hala Seul’da kalacak.
Bunun sebepleri ortasında, başşehir Seul’un çok nüfus artışı ve kuzeydeki Kore hududuna olan yakınlığı da yer alıyor.
Güney Kore hükümeti, başşehri Sejong’a taşırken, tıpkı vakitte iktisat ve altyapıyı daha istikrarlı bir halde ülke genelinde yaymayı hedefliyor.
MONTSERRAT VE EKVATOR GİNESİ: “HAYALET BAŞKENTLER”
Montserrat ve Ekvator Ginesi, başkentlerini taşıyan lakin bu süreçte önemli zorluklarla karşılaşan başka iki ülke.
Montserrat’ın eski başşehri Plymouth, 1995’teki volkanik patlamalar nedeniyle terk edilmek zorunda kaldı.
Bugün Plymouth, adeta bir “hayalet şehir”. Tekrar de resmi başşehir olma unvanını koruyor. Lakin, halkın ve hükümetin gerçek başşehri Brades.
Montserrat, yeni başşehrini 2013’te kurmaya başlamıştı, lakin pandemi nedeniyle bu süreçte gecikmeler yaşandı.
Ekvator Ginesi ise, Malabo’yu terk ederek yeni başşehri Ciudad de la Paz’ı inşa etmeye başladı. Fakat bu kent de şimdi tam manasıyla yaşanabilir bir başşehir haline gelmedi.
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BAŞŞEHRİNİ TAŞIYAN ÜLKELER
Başkent değişikliklerinin tarihi hayli eskilere dayanıyor. 50 yıl öncesine kadar, başkentlerin değişmesi çoğunlukla siyasi münasebetlerle yapılıyordu.
Ancak, vakitle değişen şartlar, başşehir taşıma kararlarını etkiledi.
İşte başşehrini taşıyan birtakım ülkeler…
ALMA-ATA’DAN ASTANA’YA
Kazakistan, Sovyetler Birliği’nin çöküşü sonrası 1997’de başşehrini Alma-Ata’dan Astana’ya taşımaya karar verdi.
Bu karar, ülkenin siyasi ve ekonomik merkezini tekrar inşa etmek emeliyle alınmıştı.
Astana, süratle gelişen bir kent haline geldi, lakin 2019’da, Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in teklifiyle, Astana’nın ismi Nur-Sultan olarak değiştirildi.
Kazakistan, başşehrini taşırken ekonomik ve coğrafik merkezleri birleştirmeyi hedefliyordu.
RİO DE JANEİRO’DAN BRAZİLYA’YA
Brezilya, başşehrini 1960 yılında Rio de Janeiro’dan Brazilya’ya taşıdı.
Brezilya hükümeti, başşehri iç bölgelere taşımayı, ülkenin doğu ve batı ortasında bir istikrar kurmayı amaçlıyordu.
Bu taşıma kararının gerisindeki temel motivasyonlardan biri, ülkenin Amazon bölgesindeki iç bölgelerin gelişimini sağlamak ve denizden uzak, daha inançlı bir başşehir yaratmaktı.
Brazilya, çağdaş mimarisiyle ünlü, planlı bir kent olarak inşa edildi.
ZOMBA’DAN LİLONGVE’YE
Malavi, 1975’te başşehrini Zomba’dan Lilongve’ye taşıdı.
Bu karar, ülkenin gelişen altyapı gereksinimleri ve kırsal bölgelerdeki stratejik pozisyon değişikliklerinden kaynaklanıyordu.
Lilongve, başşehir olduktan sonra süratle gelişmeye başladı ve bugün Malavi’nin siyasi, ekonomik ve kültürel merkezi olma rolünü üstleniyor.
RANGOON’DAN NEPİDO’YA
Myanmar, 2005 yılında başşehrini Rangoon’dan Nepido’ya taşıdı.
Bu değişiklik, ülkedeki siyasi merkezle ilgili yönetimsel kararlarla ilişkiliydi.
Nepido, stratejik olarak daha merkezi bir pozisyonda yer alıyordu ve askeri hükümetin kararları doğrultusunda süratle büyüdü.
Bugün Nepido, Myanmar’ın en değerli idare merkezlerinden biri olarak kabul ediliyor.
